Αφιέρωμα: Αντιαεροπορικό Πυροβολικό και οι νέες προκλήσεις (MΕΡΟΣ 1Ο).

από τον Κωνσταντίνο Τόλια

Σημαντικό στοιχείο που εξασφαλίζει την επιβιωσιμότητα ενός στρατού στο σημερινό πεδίο της μάχης αποτελεί το Α/Α πυροβολικό. Αυτό γιατί πέραν την αναβάθμισης της από αέρος απειλής, νέες μορφές απειλών εμφανίζονται που απαιτούν ποικιλία μέσων και μεθόδων για την αντιμετώπιση τους. Οι προκλήσεις που τίθονται λοιπόν είναι τεράστιες και απαιτούν σύντονη προσπάθεια για την αντιμετώπιση τους. Το Α/Α του Ε.Σ ενισχύθηκε σημαντικά την τελευταία 20ετία με αποτέλεσμα να παρουσιάζει μια σε γενικές γραμμές αποδεκτή εικόνα. Πολλά ωστόσο πρέπει να γίνουν καθ’ ό,τι οι εξελίξεις τρέχουν και η προσπάθεια για την παρακολούθηση τους δεν σταματάει ποτέ.

Ιστορική αναδρομή

Η προσπάθεια για την αναδιοργάνωση του Α/Α πυροβολικού του Ε.Σ ξεκίνησε το 1951 με αμερικανική και βρετανική βοήθεια. Αρχικά παρελήφθησαν 108 Α/Α πυροβόλα M-1 Bofors των 40 mm τα οποία και κατανεμήθηκαν σε 3 συντάγματα Α/Α πυροβολικού δυνάμεως 36 πυροβόλων το καθένα που υπάγοταν απευθείας στην 1η Στρατιά στην Λάρισα. Παράλληλα αξιοποιούταν αριθμός Γερμανικής κατασκευής πυροβόλων Rheinmetall των 20 mm προερχόμενα εκ λαφύρων που αξιοποιούταν συγκεντρωμένα σε μια μοίρα. Το 1953 έλαβε χώρα αναδιοργάνωση μέσω της οποίας καταργήθηκαν τα συντάγματα και συγκροτήθηκαν μοίρες ελαφρού αντιαεροπορικού πυροβολικού(ΜΕΑ/ΑΠ). Οι παραλαβές υλικού συνεχίστηκαν γεγονός που επέτρεψε την δημιουργία νέων ΜΕΑ/ΑΠ.

Σημαντικό σταθμό στην ιστορία του Ελληνικού Α/Α πυροβολικού αποτέλεσε η εισαγωγή σε υπηρεσία του συστήματος HAWK που εξόπλισε δύο Μοίρες Κ/Β και που εισήγαγε το πυροβολικό στην πυραυλική εποχή. Με τη συνεχιζόμενη παραλαβή υλικού επετράπη η προικοδότηση κάθε μονάδας πυροβολικού με οκτώ τετράδυμα Μ-55 των 12,7 mm φερόμενα επί ημιερπυστριοφόρων M-16 ή M-17 για την εγγύς Α/Α τους άμυνα, ενώ την ίδια στιγμή άρχισε και η μεταφορά πυροβόλων Bofors στα νησιά του Αιγαίου σε αντιαποβατικό ρόλο. Μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο έγινε η προμήθεια 150 πυροβόλων Rh 202 των 20 mm και έλαβαν χώρα σημαντικές οργανωτικές μεταβολές στην οργάνωση και την κατανομή του υλικού. Στα νησιά του Αιγαίου συγκροτήθηκαν επιπλέον ΜΕΑ/ΑΠ ενώ ταυτόχρονα εισήχθη σε υπηρεσία το φορητό Α/Α Κ/Β FIM-43A Redeye εξοπλίζοντας τόσο τις μονάδες των όπλων ελιγμού(πεζικό,ΤΘ) όσο και το Πυροβολικό.

Το 1975 αναβαθμίστηκαν τα συστήματα HAWK σε επίπεδο Improved HAWK με παράλληλη συμπλήρωση του αριθμού τους(18 εκτοξευτές ανά μοίρα) ενώ το 1981 παελήφθησαν από τις ΗΠΑ και την Γερμανία 101 Α/Κ συστήματα πυροβολικού M-42A1 Duster η πλειοψηφία των οποίων διατέθηκε στις ΜΕΑ/ΑΠ των νήσων εξοπλίζοντας μια Πυροβολαρχία Ελαφρού Α/Α Πυροβολικού με 12 στοιχεία έκαστη. Παρά την πρόθεση του Ε.Σ σε κάποια φάση να εκσυγχρονίσει το σύστημα αυτό δεν κατέστη εφικτό και το σύστημα αποσύρθηκε χωρίς αντικαταστάτη αρχές δεκαετίας του 2000. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 άρχισε η αντικατάσταση του φορητού(MANPADS) συστήματος FIM-43 Redeye από το πιο σύγχρονο FIM-92 Stinger. Συνολικά παραγγέλθησαν 476 εκτοξευτές και 1000 βλήματα FIM-92B POST από ΗΠΑ και 1150 βλήματα FIM-92C RMP από την ευρωπαϊκή κοινοπραξία κατασκευής του συστήματος.

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 είχε γίνει εμφανής η ανάπτυξη της Τουρκικής αεροπορίας μέσω της μαζικής απόκτησης αεροσκαφών F-104 σε ρόλους κρούσης. Αποφασίστηκε έτσι η ενίσχυση του Α/Α πυροβολικού μέσω της υιοθέτησης ενός εγχώριου προγράμματος ανάπτυξης ενός Α/Α συστήματος πυροβόλων, το γνωστό “ΑΡΤΕΜΙΣ-30”. Παρά τις ελπιδοφόρες προοπτικές του προγράμματος το όλο πρόγραμμα κατέληξε σε φιάσκο λόγω της απειρίας των ελληνικών εταιριών που ανέλαβαν την υλοποίηση του αλλά και απροθυμίας μεταξύ τους συνεργασίας εκ μέρους των συμβαλλόμενων εταιρειών. Προσπάθειες που κατά καιρούς έγιναν για την νεκρανάσταση και το εμπλουτισμό του προγράμματος(υιοθέτηση τεραπλού εκτοξευτή βλημάτων Crotale που θα οδηγούσε στο σύστημα “ΑΠΟΛΛΩΝ”, τοποθέτηση διπλών εκτοξευτών βλημάτων Stinger, πιστοποίηση του ΣΕΠ Skyguard και ατομικού Η/Ο ΣΕΠ) δεν είχαν αίσια έκβαση και το σύστημα κατασκευάστηκε μόνο σε μορφή Μονάδος Πυρός(δίδυμο πυροβόλο Mauser των 30 mm) σε 60 μόλις μονάδες(εκ των οποίων 17 κατέληξαν στον Ε.Σ και χρησιμοποιούταν για την εγγύς Α/Α άμυνα των HAWK) ενώ πρόσφατα αποφασίστηκε η απόσυρση του.

Αρχές δεκαετίας του '90 ξεκίνησε η παράδοση 506 πυροβόλων ZU-23 των 23 mm προερχόμενα Ανατολικογερμανικής προελεύσεως. Το 1992 άρχισε η παραλαβή 12 συστημάτων SHORADS OSA-AK από τα αποθέματα του στρατού της πρώην Αν.Γερμανίας, που συμπληρώθηκαν σε κατοπινό χρόνο με άλλα 20+7 συστήματα από τη Ρωσία, ενώ το 1999 υπογράφηκε η σύμβαση αγοράς 21 συστημάτων SHORADS Tor-M1. Τέλος το 2001 υπογράφηκε συμβόλαιο αγοράς 54 συστημάτων ASRAD-GR με προαίρεση για άλλα τόσα.

Δομή,οργάνωση,εξοπλισμός

Βασική οργανωτική μονάδα του Ελληνικού Α/Α ΠΒ είναι η Μοίρα είτε στη μορφή της Μοίρα Κ/Β είτε στη μορφή της Μοίρας Ελαφρού Α/Α Πυροβολικού(ΜΕΑ/ΑΠ). Συνολικά διατίθενται 2 Μοίρες (180 και 181 ΜΚ/Β στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη αντίστοιχα) Κ/Β βλημάτων HAWK διατεταγμένες σε 7 πυροβολαρχίες με συνολικά 42 τριπλούς εκτοξευτές βλημάτων MIM-23, 1 Μοίρα(182 ΜΚ/Β στην Κομοτηνή) με 5 πυροβολαρχίες με συνολικά 21 συστήματα Tor-M1 και αριθμός ΜΕΑ/ΑΠ. Στις ΜΕΑ/ΑΠ των νησιών του Αιγαίου εντάσσονται τα συστήματα OSA-AK/AKM οργανωμένα σε Πυροβολαρχίες Ελαφρού Α/Α Πυροβολικού(ΠΕΑ/ΑΠ). Όσον αφορά την κατανομή των αντιαεροπορικών μέσων αυτά διατίθονται ως εξής:

Κάθε Μηχανοκίνητο Τάγμα Πεζικού διαθέτει στη διμοιρία αναγνώρισης του Λόχου Υποστήριξης Τάγματος(ΛΥΤ) μια ομάδα Α/Α βλημάτων με 4 έως 6 εκτοξευτές βλημάτων Stinger. Σε κάθε απλό τάγμα πεζικού και πιο συγκεκριμένα στο ΛΥΤ υπάρχει μια διμοιρία Α/Α όπλων με 4 πυροβόλα ZU-23 και στη διμοιρία πολυβόλων 2 έως 4 εκτοξευτές Stinger ενώ αριθμός από ZU-23 διατίθονται πλέον και στα τάγματα Εθνοφυλακής με αντίστοιχη αριθμητική οργάνωση. Οι μονάδες των Τεθωρακισμένων(ΕΜΑ και ΕΑΝ) διαθέτουν στην ίλη διοίκησης έναν ουλαμό ανιχνευτών και Α/Α άμυνας με 2 ή 4 εκτοξευτές Κ/Β Stinger.

Όσον αφορά την κατανομή των μονάδων Α/Α πυροβολικού ισχύουν τα παρακάτω:
Σε κάθε σχηματισμό της ΑΣΔΕΝ διατίθεται ανά μια ΜΕΑ/ΑΠ. Σε κάθε Μ/Κ Μεραρχία ΠΖ ή ισοδύναμο σχηματισμό και σε κάθε Σώμα στρατού διατίτεται επίσης μια ΜΕΑ/ΑΠ. Οι μονάδες πυραυλικού Α/Α πυροβολικού και πιο συγκεκριμένα η 181 ΜΚ/Β και η 182 ΜΚ/Β υπάγονται στην 1η Στρατιά ενώ η 180 ΜΚ/Β απευθείας στο ΓΕΣ.

Συνοπτικά το διατιθέμενο υλικό Α/Α άμυνας του Ε.Σ παρουσιάζεται παρακάτω:
-42 εκτοξευτές βλημάτων MIM-23 HAWK σε 7 πυροβολαρχίες
-21 εκτοξευτές βλημάτων Tor-M1 οργανωμένα σε 5 πυροβολαρχίες
-12/27 εκτοξευτές βλημάτων OSA-AK/AKM
-54 συστήματα VSHORADS ASRAD-GR με βλήματα Stinger
-631 εκτοξευτές βλημάτων FIM-92B/C POST-RMP Stinger
-506 πυροβόλα ZU-23 των 23 mm
-285 πυροβόλα Rh-202 των 20 mm
-17 πυροβόλα ARTEMIS-30 των 30 mm(υπό απόσυρση)
Η ανάπτυξη του συστήματος HAWK ξεκίνησε το 1953 ενώ το σύστημα εντάχθηκε σε υπηρεσία το 1960. Μέσω διαδοχικών εκσυγχρονισμών καταφέρνει και μένει αξιόμαχο για πάνω από 50 χρόνια. Τα HAWK του Ε.Σ έχουν εκσυγχρονιστεί σε επίπεδο ανάλογο του Phase III.
Το αντιαεροπορικό σύστημα μικρού βεληνεκούς OSA(SA-8 κατά NATO) είναι Σοβιετικής κατασκευής. Στην έκδοση OSA-AKM φέρει εξαπλό εκτοξευτή βλημάτων 9M33 με βεληνεκές 15 Km. Φέρεται από όχημα BAZ-3957 με αμφίβια ικανότητα. Σε ελληνική υπηρεσία λειτουργούν συνδυαζόμενα είτε με ραντάρ P-19 είτε με ραντάρ Kasta-2E με βεληνεκές 5-150 Km.
Το αντιαεροπορικό σύστημα Tor-M1 είναι ένα αυτοκινούμενο αντιαεροπορικό σύστημα παντός καιρού, το οποίο αναπτύχθηκε με κύριο σκοπό να παρέχει αντιαεροπορική κάλυψη. Το σύστημα έχει ικανότητα να εμπλακεί και να αναχαιτίσει βλήματα τύπου Κρουζ, βλήματα αέρος-επιφανείας, έξυπνες βόμβες, UAV, μαχητικά αεροσκάφη, ελικόπτερα κ.λ.π.). Το σύστημα είναι πλήρως αυτόματο (αλλά επίσης μπορεί να χειριστεί χειροκίνητα από το πλήρωμα), αναγνωρίζει ελέγχει και αυτόματα εμπλέκεται με εναέριους εχθρικούς στόχους. Φέρει 12 κάθετα εκτοξευόμενα βλήματα 9M330 με βεληνεκές 12 Km ενώ έχει τη δυνατότητα να ανιχνεύει 48 στόχους, να κατηγοροποιεί 12 ως πιο επικίνδυνους και να εμπλέκει 2 στόχους ταυτόχρονα.

Απειλές

Οι απειλές που αντιμετωπίζει σήμερα το Ελληνικό Α/Α πυροβολικό είναι ποσοτικά και ποιοτικά αναβαθμισμένες σε σχέση με το παρελθόν. Πέραν της κλασικής αεροπορικής απειλής η οποία έχει αναβαθμιστεί ποιοτικά, νέεες μορφές απειλών έρχονται να προσθεθούν που καθιστούν την αντιμετώπιση τους μια δύσκολη υπόθεση. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι οι τελευταίες διακρίνονται σε:
-Μαχητικά αεροσκάφη υψηλών επιδόσεων
-Τακτικά βαλλιστικά βλήματα
-Βλήματα cruise
-Ρουκέτες πυροβολικού μεγάλου διαμετρήματος και βεληνεκούς
-Μη Επανδρωμένα Αεροχήματα(UAV)
-Επιθετικά και μεταφορικά ελικόπτερα
Σε όλες αυτές τις κατηγορίες απειλών οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια αλματώδη βήματα που θέτουν το πρόβλημα της Α/Α άμυνας του Ε.Σ επί νέας βάσης. Πιο συγκεκριμένα σε υπηρεσία έχουν τεθεί ή αναμένεται να τεθούν πληθώρα οπλικών συστημάτων από τις παραπάνω ξατηγορίες με χαρακτηριστικότερα το μαχητικό αεροσκάφος F-35 με χαρακτηριστικά χαμηλής παρατηρησιμότητας, το τακτικό βαλλιστικό βλήμα τουρκικής κατασκευής Yildirim, το βλήμα πλεύσης τουρκικής κατασκευής SOM,τα ΠΕΠ Kasigra,τα UAV Anka και τα επιθετικά ελικόπτερα T-129. Θανάσιμη απειλή για το ελληνικό σύστημα αεράμυνας και τα αντιεροπορικά μέσα του Ε.Σ συνιστούν τα Ισραηλινής κατασκεής UCAV Harpy. Τα τελευταία διαθέτουν παθητικό αισθητήρα ραντάρ για την καθοδήγηση τους προς το στόχο που τα επιτρέπει να συλλαμβάνουν τις εχθρικές εκπομπές ραντάρ και να κατευθύνονται προς αυτές.


To άρθρο συνεχίζεται στο 2ο μέρος.



Defence News